Luật Thi Hành án Hình sự 2019 bảo đảm Quyền con người, Quyền công dân theo tinh thần Hiến pháp 2013
Ngày 14/6/2019 tại kỳ họp thứ 7 Quốc Hội khóa XIV đã thông qua Luật Thi Hành án hình sự (sửa đổi) 2019. Luật có hiệu lực kể từ ngày 01/01/2020, các điều luật trong Luật Thi Hành án hình sự 2019 đã có sự bổ sung nhiều quy định bảo đảm Quyền con người, quyền công dân đối với phạm nhân chấp hành án.
Để cụ thể hóa các quy định của Hiến pháp 2013 về quyền con người, quyền công dân. Luật Thi Hành án hình sự 2019 đã được sửa đổi dựa trên nguyên tắc được quy định trong Hiến pháp 2013, theo đó tại khoản 2 điều 14 Hiến Pháp 2013 qui định: “quyền con người, quyền công dân chỉ có thể bị hạn chế theo quy định của luật trong trường hợp cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của công đồng”. Đồng thời Luật phải cụ thể hóa các quy định của Hiến pháp 2013 về quyền con người, quyền công dân và các quy định mới của Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 và pháp luật khác có liên quan.
Trên tinh thần đó Luật Thi Hành án Hình sự 2019 đã bổ sung điều luật quy định về quyền và nghĩa vụ của phạm nhân (điều 27).
Theo đó phạm nhân có các quyền sau đây:
(1) Được bảo hộ tính mạng, sức khỏe, tài sản, tôn trọng danh dự, nhân phẩm; được phổ biến quyền và nghĩa vụ của mình, nội quy cơ sở giam giữ phạm nhân;
(2) Được bảo đảm chế độ ăn, ở, mặc, đồ dùng sinh hoạt cá nhân, chăm sóc y tế theo quy định; gửi, nhận thư, nhận quà, tiền; đọc sách, báo, nghe đài, xem truyền hình phù hợp với điều kiện của nơi chấp hành án;
(3) Được tham gia hoạt động thể dục, thể thao, sinh hoạt văn hóa, văn nghệ;
(4) Được lao động, học tập, học nghề;
(5) Được gặp, liên lạc với thân nhân, đại diện cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân; đối với phạm nhân là người nước ngoài được thăm gặp, tiếp xúc lãnh sự;
(6) Được tự mình hoặc thông qua người đại diện để thực hiện giao dịch dân sự theo quy định của pháp luật;
(7) Được bảo đảm quyền khiếu nại, tố cáo; được đề nghị xét đặc xá, bồi thường thiệt hại theo quy định của pháp luật;
(8) Được tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện, hưởng chế độ, chính sách về bảo hiểm xã hội theo quy định của pháp luật;
(9) Được sử dụng kinh sách, bày tỏ niềm tin tín ngưỡng, tôn giáo theo quy định của pháp luật;
(10) Được khen thưởng khi có thành tích trong quá trình chấp hành án.
Đồng thời cũng tại điều 27 quy định phạm nhân có các nghĩa vụ:
(1) Chấp hành bản án, quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật, quyết định của cơ quan quản lý thi hành án hình sự, cơ quan thi hành án hình sự trong quá trình thi hành án hình sự và các quyết định khác của cơ quan nhà nước có thẩm quyền;
(2) Chấp hành nội quy của cơ sở giam giữ phạm nhân, các tiêu chuẩn thi đua chấp hành án;
(3) Chấp hành yêu cầu, mệnh lệnh, hướng dẫn của cán bộ cơ sở giam giữ phạm nhân;
(4) Lao động, học tập, học nghề theo quy định;
(5) Phạm nhân làm hư hỏng, làm mất hoặc hủy hoại tài sản của người khác thì phải bồi thường. Ngoài ra, phạm nhân có quyền và nghĩa vụ khác theo quy định của Luật này.
Một điểm mới khác ghi nhận quyền con người, quyền công dân trong Luật Thi Hành án hình sự 2019 so với quy định của Luật Thi Hành án hình sự 2010 đó là trong Luật Thi Hành án hình sự 2010 quy định 06 đối tượng thực hiện chế độ giam, giữ riêng bao gồm: Phạm nhân nữ; phạm nhân là người chưa thành niên; phạm nhân là người nước ngoài; phạm nhân là người có bệnh truyền nhiễm đặc biệt nguy hiểm; phạm nhân có dấu hiệu bị bệnh tâm thần hoặc một bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình trong thời gian chờ quyết định của Tòa án; phạm nhân thường xuyên vi phạm nội quy, quy chế trại giam. Luật Thi Hành án hình sự 2019 đã bổ sung thêm 02 đối tượng được thực hiện chế độ giam, giữ riêng khi cải tạo, thi hành án bao gồm: phạm nhân có con dưới 36 tháng tuổi theo mẹ vào trại giam; phạm nhân là người đồng tính, người chuyển đổi giới tính, người chưa xác định rõ giới tính.
Những quy định này đã cụ thể hóa các quyền con người, quyền công dân của Hiến pháp 2013, đồng thời cũng đảm bảo tính khả thi khi tổ chức thực hiện trong thực tế, phù hợp với tình hình phát triển kinh tế của đất nước và hội nhập quốc tế hiện nay, vừa đảm bảo đạt mục đích của hình phạt là giáo dục và cải tạo người chấp hành án.
Việc bổ sung các quy định tiến bộ đảm bảo quyền con người, quyền công dân trong Luật Thi Hành án hình sự 2019 thể hiện quá trình tiếp cận của pháp luật Việt Nam ngày càng gần với các tiêu chuẩn pháp luật quốc tế về quyền con người. Đây chính là những điểm mới mang tính nhân đạo, nhân văn phù hợp với xu thế tiến bộ chung của xã hội, bảo đảm những giá trị cốt lỗi của quyền con người, quyền công dân được bảo đảm thực hiện./.
Chung Phi Long - Phòng QLĐT và NCKH