Chủ tịch Hồ Chí Minh rất quan tâm đến sự nghiệp giáo dục và đào tạo, đặc biệt là với đội ngũ nhà giáo. Lời Bác dạy: “Giáo viên phải chú ý cả tài, cả đức” cách đây hơn 60 năm vẫn tươi mới, thiết thực, sâu sắc, là kim chỉ nam cho các thế hệ “trồng người” Việt Nam hôm nay và mãi mãi về sau.

1. Nghề thầy giáo rất quan trọng, rất vẻ vang.

Chỉ sau 3 ngày nước nhà giành được độc lập, trong “Thư gửi cho học sinh”, ngày 5-9-1945, Bác viết: “Ngày nay các em được cái may mắn hơn cha anh là được hấp thụ một nền giáo dục của một nước độc lập, một nền giáo dục nó sẽ đào tạo các em nên những người công dân hữu ích cho nước Việt Nam”. Đặc biệt, trong bài nói chuyện tại Lớp học chính trị của giáo viên, tháng 8-1959, Người dạy: “Giáo viên phải chú ý cả tài, cả đức, tài là văn hóa, chuyên môn, đức là chính trị. Muốn cho học sinh có đức thì giáo viên phải có đức. Thầy giáo, cô giáo phải gương mẫu, nhất là đối với trẻ con. Trách nhiệm đó rất là vẻ vang, quan trọng”[1].

Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn đề cao sứ mệnh của người thầy giáo. Đến thăm Trường Đại học sư phạm Hà Nội, ngày 21-10-1964, Bác Hồ đã nói: “Nếu không có thầy giáo dạy dỗ cho con em nhân dân thì làm sao xây dựng chủ nghĩa xã hội được? Vì vậy, nghề thầy giáo rất là quan trọng, rất là vẻ vang; ai có ý kiến không đúng về nghề thầy giáo, thì phải sửa chữa”[2]. Hồ Chí Minh đặt người thầy ở vị trí cao quý nhưng Người cũng đòi hỏi ở các thầy, cô giáo một trách nhiệm rất nặng nề. Người luôn nhấn mạnh chuyên môn, nghiệp vụ của người thầy: “Có tài mà không có đức là hỏng, có đức mà chỉ i tờ thì dạy thế nào”[3]. Theo Người, người thầy phải có kiến thức vững vàng, sâu rộng về chuyên môn, trong đó kết hợp nhuần nhuyễn giữa lý thuyết, thực tế và kinh nghiệm. Hơn nữa, người thầy không chỉ cần có vốn sống, vốn hiểu biết rộng rãi về con người, về tự nhiên và xã hội mà còn phải có óc sáng tạo, nhạy bén, luôn đi tìm cái mới thì hiệu quả giảng dạy, giáo dục mới được bảo đảm, mới thực sự trở thành người thầy giỏi. Vì thế, Người mong muốn giáo viên cũng phải tiến bộ cho kịp thời đại thì mới làm được nhiệm vụ.

Nói về đạo đức nhà giáo, Hồ Chí Minh nêu lên những phẩm chất rất cơ bản, đó là, hết lòng phục vụ Tổ quốc, phục vụ Nhân dân; thương yêu học trò và yêu nghề; yêu lao động; có tinh thần đoàn kết, giúp đỡ nhau cùng tiến bộ. Đạo đức nhà giáo hay đạo đức nghề dạy học theo tư tưởng của Bác, có thể được hiểu là những quy tắc, chuẩn mực quy định thái độ, hành vi ứng xử của nhà giáo trong đời sống và đạo đức nhà giáo có ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng giáo dục – đào tạo. Theo Hồ Chí Minh, đạo đức nhà giáo yêu nghề, yêu trường thôi chưa đủ mà còn phải yêu chủ nghĩa xã hội, bởi đó là mục tiêu mà dân tộc đang hướng tới.

Nhân ngày khai giảng năm học 1968 – 1969, Bác viết: “Thư gửi các cán bộ, cô giáo, thầy giáo, công nhân viên, học sinh, sinh viên nhân dịp bắt đầu năm học mới”. Bức thư có đoạn viết: “… Dù khó khǎn đến đâu cũng phải tiếp tục thi đua dạy tốt và học tốt. Trên nền tảng giáo dục chính trị và lãnh đạo tư tưởng tốt, phải phấn đấu nâng cao chất lượng vǎn hoá và chuyên môn nhằm thiết thực giải quyết các vấn đề do cách mạng nước ta đề ra và trong một thời gian không xa, đạt những đỉnh cao của khoa học và kỹ thuật…” Đây là bức thư cuối cùng Bác gửi cho ngành giáo dục trước lúc đi xa. Bức thư được coi là “Di chúc” của Bác dành riêng cho các nhà giáo, học sinh, sinh viên cả nước, thể hiện niềm tin tưởng và hy vọng của Người đối với sự nghiệp giáo dục và đào tạo. Bức thư có ý nghĩa vô cùng thiêng liêng và to lớn không chỉ đối với sự nghiệp giáo dục và đào tạo, mà cả đối với dân tộc Việt Nam.

Từ bức thư đầu tiên (9-1945) cho tới bức thư cuối cùng (10-1968), những lời chỉ dạy của Bác đã trở thành di sản vô giá, là báu vật thiêng liêng của dân tộc ta, đất nước ta nói chung và của ngành giáo dục – đào tạo nói riêng. Mỗi lời nói đó không chỉ  khơi dậy lòng yêu nghề, niềm tự hào đối với nghề, tinh thần trách nhiệm của các thầy, cô giáo, mà còn khơi dậy ý thức học tập của thế hệ trẻ Việt Nam hôm nay và mãi mãi về sau.

Quan niệm của Bác Hồ về người thầy giáo là kết tinh truyền thống đạo lý “nhất tự vi sư, bán tự vi sư”, “tôn sư trọng đạo” từ bao đời nay của ông cha ta. Ngày nay, Bác Hồ đã đi xa, nhớ Bác, nhớ nhà giáo Nguyễn Tất Thành, không gì hơn với các nhà giáo là ra sức học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh để xứng đáng với lời dạy của Bác Hồ: “Thầy giáo xứng đáng là thầy giáo”.

2. Cả hệ thống chính trị chăm lo sự nghiệp giáo dục – đào tạo.

Thực hiện lời dạy của Bác, Đảng và Nhà nước ta luôn chú trọng đầu tư, coi giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu; trong đó, đặc biệt quan tâm, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo. Nghị quyết số 29-NQ/TW, ngày 4-11-2013 Ban Chấp hành Trung ương Đảng về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” tiếp tục khẳng định chủ trương đúng đắn và xuyên suốt đó. Nghị quyết nhấn mạnh: “Phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đào tạo. Xây dựng quy hoạch, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục gắn với nhu cầu phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm an ninh, quốc phòng và hội nhập quốc tế. Thực hiện chuẩn hóa đội ngũ nhà giáo theo từng cấp học và trình độ đào tạo. Tiến tới tất cả các giáo viên tiểu học, trung học cơ sở, giáo viên, giảng viên các cơ sở giáo dục nghề nghiệp phải có trình độ từ đại học trở lên, có năng lực sư phạm. Giảng viên cao đẳng, đại học có trình độ từ thạc sỹ trở lên và phải được đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp phải qua đào tạo về nghiệp vụ quản lý”.

Hiện nay, cả nước có gần 1,5 triệu nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục, trong đó, đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục chiếm khoảng 10%. Tỷ lệ đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục ở các cấp như sau: khoảng 18% ở giáo dục mầm non, 65% ở giáo dục phổ thông và giáo dục thường xuyên, 6% ở giáo dục cao đẳng, đại học, 11% ở cơ quan quản lý giáo dục các cấp[4]. Nhiều thầy, cô giáo, cán bộ quản lý giáo dục đã nỗ lực vượt khó vươn lên hoàn thiện về chuyên môn, nghiệp vụ, là tấm gương sáng về đạo đức, sự tận tụy, tâm huyết với nghề. Có những thầy, cô đã hy sinh cả tuổi xuân của mình, hết lòng vì học sinh, bám trường, bám lớp, trở thành người cha, người mẹ thứ hai của các em ở những vùng sâu, vùng xa, vùng điều kiện kinh tế – xã hội còn khó khăn, biên giới, hải đảo. Đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục ở tất cả các cấp học đã đạt chuẩn và trên chuẩn trình độ đào tạo, trong đó: mầm non là 96,6%, tiểu học là 99,7%, trung học cơ sở là 99,0%, trung học phổ thông là 99,6%, đại học là 82,7%. Đây là tiền đề để Bộ Giáo dục và Đào tạo đề xuất nâng chuẩn trình độ đào tạo cho giáo viên trong Luật Giáo dục (sửa đổi)[5].

Có thể khẳng định, hầu hết cán bộ quản lý, giáo viên có lòng yêu nghề, có phẩm chất đạo đức nghề nghiệp tốt, có tinh thần trách nhiệm cao trong công việc, có ý chí vươn lên, tích cực học tập, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ. Năng lực sư phạm của phần lớn nhà giáo được nâng lên, đáp ứng yêu cầu đổi mới nội dung, phương pháp giáo dục. Đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục đã tham mưu tích cực và hiệu quả cho cấp ủy đảng và chính quyền các cấp trong việc xây dựng các chính sách cán bộ, giáo viên, học sinh phù hợp với điều kiện kinh tế – xã hội của bộ, ngành, địa phương. Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục đã tăng mạnh về số lượng, chất lượng và ngày càng đồng bộ về cơ cấu, từng bước đáp ứng được yêu cầu phát triển giáo dục của đất nước. Bước vào thời kỳ mới, toàn ngành giáo dục – đào tạo tiếp tục triển khai nhiều hoạt động đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đạt được nhiều kết quả tích cực. Các thầy giáo, cô giáo giữ vững ngọn lửa đam mê với sự nghiệp giáo dục, không ngừng đổi mới, sáng tạo trong dạy học, bồi đắp lý tưởng, kiến thức cho học sinh, sinh viên nuôi dưỡng hoài bão, ý chí vươn lên, thi đua học tập, rèn luyện tốt để mai sau cống hiến cho nước nhà.

Năm học 2021 – 2022, do đại dịch COVID-19, ngành giáo dục – đào tạo đã bị tác động, ảnh hưởng rất nặng nề. Giáo viên, học sinh, phụ huynh gặp rất nhiều khó khăn cả về đời sống và hoạt động học tập, nhất là việc học trực tuyến trong thời gian dài ảnh hưởng không nhỏ đến việc bảo đảm chương trình, phương pháp, kế hoạch tổ chức dạy và học, hoạt động của trường, lớp và đến sự phát triển của trẻ em, học sinh. Trong tình hình đặc biệt hiện nay, thầy cô giáo và các em học sinh càng nhận được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo toàn diện, sâu sát, kịp thời của Đảng và Nhà nước để bảo đảm chất lượng giáo dục.Nhân dịp khai giảng năm học, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc gửi gắm niềm tin và hy vọng đối với ngành Giáo dục qua bức thư gửi tới toàn ngành. Trong thư, Chủ tịch nước khẳng định: “Đã 53 năm, ngành Giáo dục của chúng ta giờ đây đang đối diện với những thử thách rất lớn do đại dịch COVID-19 diễn ra khắp toàn cầu. Nhưng hơn lúc nào hết, tôi tin tưởng ngành Giáo dục, đặc biệt là đội ngũ các thầy cô giáo cùng toàn thể các em học sinh, sinh viên sẽ tiếp tục phát huy truyền thống thi đua, vượt lên khó khăn, học tập và rèn luyện thật tốt như lời Bác dạy năm xưa”.

3. Một số giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.

Báo cáo Chính trị tại Đại hội XIII của Đảng nêu rõ: “Ưu tiên phát triển nguồn nhân lực cho công tác lãnh đạo, quản lý và các lĩnh vực then chốt trên cơ sở nâng cao, tạo bước chuyển biến mạnh mẽ, toàn diện, cơ bản về chất lượng giáo dục và đào tạo gắn với cơ chế tuyển dụng, sử dụng, đãi ngộ nhân tài”[6].

Để thực hiện tư tưởng, quan điểm chỉ đạo của Đảng, nhằm không ngừng nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong thời kỳ mới, cần tập trung triển khai một số giải pháp cơ bản sau:

Một là, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với việc nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo.

Các cấp uỷ Đảng lãnh đạo công tác cán bộ, xây dựng, phát triển đội ngũ cán bộ thông qua đường lối, chủ trương, chính sách, thông qua các tổ chức Đảng và đội ngũ đảng viên. Vì vậy, tăng cường sự lãnh đạo của các cấp uỷ Đảng trong việc nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo là một yếu tố quan trọng, có ý nghĩa quyết định trong việc làm cho đội ngũ nhà giáo đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, mạnh về chất lượng, ngang tầm với yêu cầu nhiệm vụ, phù hợp với xu thế phát triển kinh tế – xã hội đất nước, góp phần đắc lực vào nhiệm vụ đổi mới giáo dục và đào tạo.

Hai là, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục.

Rà soát, sắp xếp đội ngũ giáo viên bảo đảm quy định về định mức số lượng, chuẩn giáo viên đối với các cấp học; không để xảy ra tình trạng thừa, thiếu giáo viên cục bộ. Nâng cao đạo đức nhà giáo, tăng cường chỉ đạo, kiểm tra việc thực hiện các quy định về đạo đức nhà giáo. Thực hiện tốt các chế độ, chính sách cho đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục; hoàn tất hệ thống chế độ chính sách, tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp cán bộ, giáo viên, phục vụ cho công tác tuyển dụng, sử dụng và bồi dưỡng, đào tạo nhà giáo giúp quản lý đội ngũ giáo viên sát sao hơn, hoạch định các chính sách hỗ trợ giáo viên phù hợp với thực tiễn. Để giáo viên thực sự phát triển tốt chuyên môn, nghiệp vụ, tạo môi trường làm việc mà ở đó giáo viên được tôn trọng, được dám nghĩ, dám làm, dám bước qua những lối mòn có sẵn.

Ba là, đổi mới công tác bồi dưỡng, đào tạo, đánh giá đội ngũ nhà giáo.

Công tác quy hoạch, bồi dưỡng, đào tạo, bổ nhiệm cán bộ quản lý cần bảo đảm tính kế thừa, vừa đáp ứng yêu cầu trước mắt, vừa bảo đảm tính ổn định lâu dài. Tăng cường bồi dưỡng, đào tạo, thử thách, lựa chọn cán bộ quản lý có năng lực, phẩm chất đạo đức tốt để bổ nhiệm các chức danh quản lý. Củng cố, kiện toàn đội ngũ nhà giáo theo yêu cầu đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu và chuẩn hóa về trình độ chuyên môn đào tạo. Bố trí cán bộ quản lý, giáo viên phù hợp với năng lực chuyên môn và thực tiễn từng đơn vị, đáp ứng tốt hơn yêu cầu giảng dạy trong tình hình mới. Đưa cán bộ quản lý dự nguồn đi đào tạo đạt chuẩn về chuyên môn, lý luận chính trị, nghiệp vụ quản lý giáo dục để kịp bổ sung, thay thế khi có nhu cầu. Công tác đào tạo, bồi dưỡng trước và sau quy hoạch đều có ý nghĩa quan trọng. Trình độ cán bộ được đào tạo càng cao thì nguồn cán bộ đưa vào quy hoạch càng phong phú và có chất lượng.

Bốn là, cải thiện các chính sách cho đội ngũ giáo viên.

Đây là một giải pháp quan trọng nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp của đội ngũ nhà giáo. Nhà nước thực hiện đầy đủ các chế độ về lương và các loại phụ cấp theo quy định hiện hành; đầu tư thoả đáng cho việc đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo, cần kết hợp đào tạo bồi dưỡng những kiến thức mang tính hàn lâm với tham quan học tập các mô hình, điển hình tiên tiến; có chính sách hỗ trợ cho nhà giáo được đào tạo nâng cao trình độ học vấn, trình độ chính trị. Bên cạnh đó, cần xây dựng hệ thống thông tin hỗ trợ công tác quản lý; đầu tư kinh phí, trang bị các phương tiện, điều kiện làm việc cho đội ngũ nhà giáo theo hướng hiện đại hóa, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.

ThS. Nguyễn Văn Hân - GV khoa Lý luận cơ sở

TÀI LIỆU THAM KHẢO:

1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia – Sự thật, Hà Nội.

2. TS Nguyễn Hữu Độ: “Nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ở Việt Nam”, Tạp chí Tổ chức nhà nước điện tử, ngày 8-3-2019.

3. PGS.TS Ngô Văn Hà: “Nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục trong giai đoạn hiện nay”, Tạp chí Cộng sản điện tử, ngày 30-10-2021.

4. Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia – Sự thật, Hà Nội, tập 12.

5. Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia – Sự thật, Hà Nội, tập 14.